Günümüz iş dünyası sunulan ürün ve hizmetin ortaya çıkabilmesi için dış kaynaklı bazı destekler almanız gerekebiliyor. Bu desteğin alınma şekli ‘’Taşeron Sistemi’’ olarak adlandırılır. Mevzuattaki adı ise Asıl İşveren ve Alt İşveren ilişkidir.
Konunun başında Taşeron (Alt İşveren) ve Tedarikçi arasındaki farkı anlatmamız lazım. Taşeron, asıl işverenin Sigorta sicil numarası altına yeni bir sgk sicili açan, iş yerinde belirli veya belirsiz süreli sözleşme yaparak hizmet veya üretim yapan, işin gereği veya teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işi yapan işletmelerdir. Tedarikçi ise, ürünü, hammaddeyi, yedek parçayı veya hizmeti kendi sigorta sicili üzerinden işletmeye sunan kişi veya kurumlardır. Tedarikçi işletmeye geçici görevlendirme ile çalışma yapan işletmelerdir.
Yazımızda, Asıl İşverenin, Taşeron ve Tedarikçi personelleri üzerindeki görev ve yükümlülüklerinin neden ve nasıl değiştiği ile ilgili ilişkileri anlatacağız.
Taşeron(Alt işveren) işçilerinin yaşayacakları kazalar asıl işvereni bağlayıcı niteliktedir. Tedarikçi işçilerinin yaşayacağı kazalar ise asıl işvereni dolaylı şekilde bağlar.
Asıl işveren ve Alt işveren ilişkisinin bazı temel ilkeler ile kurulduğu taşeronluk sistemi ‘’Alt İşverenlik Yönetmeliği’ne uygun bir şekilde olması gereklidir. Bu yönetmelik yapılacak taşeronluk çalışmasının bazı temelinden yürütümüne kadar bazı kuralları ortaya koyar.
Özetlemek gerekirse;
- a) Asıl işverenin işyerinde mal veya hizmet üretimi işlerinde çalışan kendi işçileri de bulunmalıdır.
- b) Alt işverene verilen iş, işyerinde mal veya hizmet üretiminin yardımcı işlerinden olmalıdır. Asıl işin bölünerek alt işverene verilmesi durumunda ise, verilen iş işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren bir iş olmalıdır.
- c) Alt işveren, üstlendiği iş için görevlendirdiği işçilerini sadece o işyerinde aldığı işte çalıştırmalıdır.
ç) Alt işverene verilen iş, işyerinde yürütülen mal veya hizmet üretimine ilişkin bir iş olmalı, asıl işe bağımlı ve asıl iş sürdüğü müddetçe devam eden bir iş olmalıdır.
- d) Alt işveren, daha önce o işyerinde çalıştırılan bir kimse olmamalıdır. Ancak daha önce o işyerinde çalıştırılan işçinin bilahare tüzel kişi şirketin ya da adi ortaklığın hissedarı olması, alt işveren ilişkisi kurmasına engel teşkil etmez.
Alt İşveren ve Asıl İşveren arasındaki iş sağlığı ve güvenliği süreçleri tek bir yönetmelik ile belirlenmemiştir. Eğitimler, Acil Durumlar, Risk Değerlendirme Süreçleri, İSG Kurulları gibi yönetmeliklerde alt işveren ve asıl işveren arasındaki durumlar belirlenmiştir.
- İş Kanununun 2 nci maddesinin yedinci fıkrasında belirtilen asıl işveren-alt işveren ilişkisi kurulan işyerlerinde, her işveren kendi çalışanlarının iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerinin verilmesinden sorumludur. Bu işyerlerinde alt işverenin çalışanlarının eğitimleri ile ilgili asıl işveren alt işverence bilgilendirilir. Asıl işveren, alt işverenin çalışanlarının iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerine dair belgeleri kontrol etmekle yükümlüdür. Ayrıca asıl işveren, alt işverenin çalışanlarına işe başlamadan önce işyerine özgü risklere ilişkin bilgi verir.”
- Geçici iş ilişkisi ve asıl işveren-alt işveren ilişkisi kapsamında çalışanın yaptığı iş değişmeden yeni bir işyerinde çalışmaya başlaması hâlinde 6 ncı maddenin yedinci fıkrasındaki hükümler uygulanır.”
Asıl işveren ve alt işveren ilişkisinin bulunduğu işyerlerinde risk değerlendirmesi
MADDE 15 – (1) Bir işyerinde bir veya daha fazla alt işveren bulunması halinde:
- a) Her alt işveren yürüttükleri işlerle ilgili olarak, bu Yönetmelik hükümleri uyarınca gerekli risk değerlendirmesi çalışmalarını yapar veya yaptırır.
- b) Alt işverenlerin risk değerlendirmesi çalışmaları konusunda asıl işverenin sorumluluk alanları ile ilgili ihtiyaç duydukları bilgi ve belgeler asıl işverence sağlanır.
- c) Asıl işveren, alt işverenlerce yürütülen risk değerlendirmesi çalışmalarını denetler ve bu konudaki çalışmaları koordine eder.
(2) Alt işverenler hazırladıkları risk değerlendirmesinin bir nüshasını asıl işverene verir. Asıl işveren; bu risk değerlendirmesi çalışmalarını kendi çalışmasıyla bütünleştirerek, risk kontrol tedbirlerinin uygulanıp uygulanmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar.
Asıl işveren ve alt işveren ilişkisinin bulunduğu işyerlerinde acil durum planları
MADDE 18 – (1) Bir işyerinde bir veya daha fazla alt işveren bulunması halinde acil durum planlarının hazırlanması konusunda işyerinin bütünü için asıl işveren, kendi çalışma alanı ve yaptıkları işler ile sınırlı olmak üzere alt işverenler sorumludur.
İşverenin Yükümlülüklerin de
- g) Varsa alt işveren ve geçici iş ilişkisi kurulan işverenin çalışanları ile müşteri ve ziyaretçi gibi işyerinde bulunan diğer kişileri acil durumlar konusunda bilgilendirir.
İşverenin yükümlülüğü
MADDE 4 – (1) Elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve altı aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde işveren, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalarda bulunmak üzere kurul oluşturur.
(2) Altı aydan fazla süren asıl işveren-alt işveren ilişkisinin bulunduğu hallerde;
- a) Asıl işveren alt işverenin çalışan sayıları ayrı ayrı elli ve daha fazla ise asıl işveren ve alt işveren ayrı ayrı kurul kurar. İş sağlığı ve güvenliği faaliyetlerinin yürütülmesi ve kurullarca alınan kararların uygulanması konusunda işbirliği ve koordinasyon asıl işverence sağlanır.
- b) Bir işyerinde sadece asıl işverenin çalışan sayısı elli ve daha fazla ise bu durumda kurul asıl işverence kurulur. Kurul oluşturma yükümlülüğü bulunmayan alt işveren, kurul tarafından alınan kararların uygulanması ile ilgili olarak koordinasyonu sağlamak üzere vekâleten yetkili bir temsilci atar.
- c) Alt işverenin çalışan sayısı elli ve daha fazla, asıl işverenin çalışan sayısı ellinin altında ise işyerinde kurul alt işverence oluşturulur. Asıl işveren alt işverenin oluşturduğu kurula işbirliği ve koordinasyonu sağlamak üzere vekâleten yetkili bir temsilci atar.
ç) Asıl işveren ve alt işverenin çalışan sayıları ayrı ayrı ellinin altında ve toplam çalışan sayısı elliden fazla bulunduğu durumlarda ise koordinasyon asıl işverence yapılmak kaydıyla, asıl işveren ve alt işveren tarafından birlikte bir kurul oluşturulur. Kurulun oluşumunda üyeler 6 ncı maddeye göre her iki işverenin ortak kararı ile atanır.
(3) Asıl işveren alt işveren ilişkisi bulunmayan ve aynı çalışma alanında birden fazla işverenin bulunması ve bu işverenlerce birden fazla kurulun oluşturulması hâlinde işverenler, birbirlerinin çalışmalarını etkileyebilecek kurul kararları hakkında diğer işverenleri bilgilendirir.
(4) İşverenler, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun kurul kararlarını uygular.
Tedarikçiler, İşletmenizde gerçekleştirdiği hizmet ve faaliyetlerinde çalışmaya başlamadan önce, tedarikçi çalışanlarına süreçlerde bulunan riskler hakkında bilgilendirecek eğitimlerin verilmesi sağlanmalıdır. Ayrıca çalışanların yapılacak işin tehlike sınıfına uygun İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi alması sağlanmalıdır veya eğitim aldıkları belgeler istenmelidir. İşe giriş/Periyodik muayene formlarının bir nüshası tedarikçi işvereninden istenmelidir. Asıl işveren yapılacak işe ve süreçlerdeki risklere uygun bir talimat hazırlayarak tedarikçi çalışanlarına sunmalıdır. Yapılacak işte, mesleki eğitim veya mesleki yeterlilik söz konusu ise kişilerin mesleki dökümanları talep edilmelidir. Acil durumlar hakkında tedarikçi çalışanları bilgilendirilerek acil çıkış yönleri, kapıları, acil durum ekipmanları ve toplanma noktaları gibi yerler kendilerine anlatılmalıdır.
