Ramak kala olaylar, bir iş kazası meydana gelmeden hemen önceki kritik anları ifade eder ve bu olayların doğru şekilde tespit edilip raporlanması, olası kazaların önlenmesinde etkili bir strateji sunar.
Bu yazıda near miss (ramak kala olay) kavramının teknik ve yasal tanımı, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatındaki yeri, raporlama süreci, işyerindeki etkileri ve etkin yönetimi için uygulanması gereken adımlar kapsamlı şekilde ele alınacaktır.
Near Miss (Ramak Kala Olay) Nedir?
Near miss veya Türkçede yaygın olarak kullanılan ifadesiyle ramak kala olay, gerçekleşmesi halinde iş kazasına veya meslek hastalığına yol açabilecek nitelikte olan ancak herhangi bir yaralanma, hasar ya da kayıp olmadan atlatılan olaylardır. Yani olay gerçekleşmiş ancak son anda fiziksel zarara yol açmamıştır.
Örneğin bir çalışanın başının üzerinden düşen bir cisim, sadece birkaç santimetre farkla onu ıskalamışsa, bu bir ramak kala olaydır. Herhangi bir fiziksel zarar oluşmasa da, ortada ciddi bir tehlike mevcuttur ve bu durum analiz edilerek benzer olayların gelecekte kazaya dönüşmesi engellenmelidir.
Ramak kala olaylar, iş kazalarının habercisidir. Bu nedenle, ISO 45001 standardı ve 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu çerçevesinde, bu olayların sistematik olarak izlenmesi, değerlendirilmesi ve önlem alınması gerekmektedir.
Ramak Kala Olayların Yasal ve Teknik Arka Planı
6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 4. maddesi, işverenin işyerinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili her türlü riski değerlendirme, önlem alma ve çalışanı bilgilendirme yükümlülüğünü açıkça ortaya koyar. Her ne kadar ramak kala olaylar doğrudan adıyla kanunda geçmese de, bu olaylar risk değerlendirme süreçlerinin bir parçası olarak değerlendirilir.
İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği, işyerindeki potansiyel tehlikelerin belirlenmesi ve raporlanmasını zorunlu kılar. Near miss olaylar, bu potansiyel tehlikelerin en somut göstergelerinden biridir. Ayrıca ISO 45001:2018 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi Standardı, ramak kala olayların bildirilmesini, analiz edilmesini ve bu olaylardan ders çıkarılmasını kurumsal bir zorunluluk olarak tanımlar.
Bu nedenle near miss olayların izlenmesi, yalnızca bir iyi uygulama değil, aynı zamanda yasal yükümlülüklerin yerine getirilmesinde önemli bir adımdır.
Ramak Kala Olayların OHS Kapsamındaki Önemi
İş kazalarının önemli bir bölümü daha önce benzer ramak kala olaylarla kendini belli eder. Ancak bu olaylar kayıt altına alınmaz, analiz edilmez ve önlem alınmazsa, ciddi sonuçlar doğurabilecek kazalar kaçınılmaz hale gelir.
Ramak kala olayların yönetimi sayesinde sağlanan başlıca kazanımlar şunlardır:
İş kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesinde erken uyarı mekanizması görevi görür.
Tehlike kaynakları görünür hale gelir ve risk değerlendirme raporları güncellenebilir.
Çalışanların güvenlik kültürüne katılımı artar, sahadan bilgi akışı sağlanır.
SGK’ya bildirilen kaza istatistikleri azalır, işyerinin güvenlik performansı iyileşir.
İşverenin “önleyici yaklaşım” ilkesine dayalı yasal yükümlülüklerini karşılama düzeyi artar.
Bu nedenle ramak kala olayların raporlanması ve analiz edilmesi, sadece bir prosedür değil, etkili bir İSG yönetim sisteminin olmazsa olmazıdır.
Ramak Kala Olay Türleri ve Sınıflandırmaları
Ramak kala olaylar, gerçekleşme biçimlerine ve potansiyel sonuçlarına göre çeşitli şekillerde sınıflandırılabilir. Bu sınıflandırma, olayın analizini kolaylaştırır ve önlem alma sürecini hızlandırır.
Başlıca near miss türleri:
Mekanik Ramak Kalalar: İş ekipmanlarının arızalanması, koruyucuların olmaması sonucu ortaya çıkan tehlikeler.
Kimyasal Ramak Kalalar: Kimyasal madde dökülmeleri, buhar yayılması gibi olaylar.
Ergonomik Ramak Kalalar: Düşme tehlikesi, dengesiz taşıma, uygunsuz çalışma pozisyonları.
Elektriksel Ramak Kalalar: Topraklama eksiklikleri, çıplak kabloya temas riski.
İş organizasyonu kaynaklı ramak kalalar: Yetersiz eğitim, prosedür eksikliği veya iletişim hatalarından kaynaklı olaylar.
Her bir ramak kala olay, doğrudan bir tehlikenin işaretidir. Bu nedenle olayın doğru sınıflandırılması, neden-sonuç ilişkisi kurularak analiz edilmesi ve benzer durumların önlenmesi için çözüm önerileri geliştirilmesi gerekir.
Ramak Kala Olay Nasıl Bildirilir ve Yönetilir?
Ramak kala olay yönetimi, etkili bir kayıt ve takip sistemi ile mümkündür. Bu süreç, işyeri özelinde oluşturulan “Ramak Kala Olay Bildirim Formu” ile başlar. Çalışanlar veya gözlem yapan İSG profesyonelleri bu formu doldurarak olayın yerini, tarihini, olayı ve olası sonuçlarını belirtir.
Uygulama adımları:
Olayın gözlemlenmesi: Çalışan veya İSG uzmanı tarafından olay fark edilir.
Bildirim: Olay, mümkün olan en kısa sürede yazılı form ile bildirilir.
Kayıt altına alma: İSG birimi olayın kaydını oluşturur.
Analiz ve değerlendirme: Olayın nedeni, potansiyel sonucu ve benzer durumlar analiz edilir.
Düzeltici/önleyici faaliyetler: Uygun teknik ve yönetsel önlemler alınır.
Geri bildirim ve eğitim: Olay, çalışanlarla paylaşılır; gerektiğinde eğitim planlaması yapılır.
Arşivleme ve izleme: Raporlar saklanır, tekrarlayan olaylar izlenir ve performans ölçülür.
ISO 45001 standardı çerçevesinde kurumsal firmalarda near miss olayların dijital sistemlerle takibi yapılır. Ancak küçük ve orta ölçekli işletmelerde manuel formlar da geçerli bir yöntemdir.
Near Miss (Ramak Kala Olay) Hakkında Sık Sorulan Sorular
1. Ramak kala olay SGK’ya bildirilir mi?
Hayır. Ramak kala olaylar SGK’ya bildirilmez. Ancak işyeri içinde kayıt altına alınmalı ve analiz edilmelidir. İstatistiki anlamda iç performans göstergesidir.
2. Ramak kala olay bildirimi zorunlu mu?
Doğrudan yasal zorunluluk olmasa da, risk değerlendirme ve önleyici faaliyetler kapsamında bu bildirimler işverenin sorumluluğundadır. ISO 45001 sistemlerinde zorunludur.
3. Her çalışan bildirim yapabilir mi?
Evet. Her çalışanın potansiyel tehlike veya ramak kala durumu bildirme hakkı ve sorumluluğu vardır. Bu katılım, işyerinin güvenlik kültürünü güçlendirir.
4. Ramak kala olay formu ne içermelidir?
Tarih, saat, olayın yeri, ne olduğu, kim tarafından gözlemlendiği, olası sonuç, alınması gereken önlemler ve gerekirse ek görsel veya belge ekleri.
5. Ramak kala olay ile kaza arasındaki fark nedir?
Ramak kala olayda fiziksel zarar oluşmaz. İş kazasında ise yaralanma, ölüm ya da mal kaybı gibi sonuçlar meydana gelir.
6. Bildirim yapan çalışan sorumlu tutulur mu?
Hayır. Ramak kala bildirimi, iyi niyetli bir güvenlik katkısıdır. Bildiren çalışan ödüllendirilmeli, asla cezalandırılmamalıdır.
7. Ramak kala olayları içeren yıllık istatistik hazırlanmalı mı?
Evet. Yıllık İSG performansı değerlendirmelerinde ramak kala olay sayısı, önleyici faaliyetlerin başarısını ölçmek açısından önemli bir göstergedir.
