Patlamadan Korunma Dökümanı, işyerlerinde patlama meydana gelmesi sırasında ortaya çıkan acil durum davranışlarını ortaya koyan ve patlama meydana gelmemesi için yapılan çalışmaların tamamıdır.
ATEX’in amacı (Patlamadan Korunma Dökümanı); Patlayıcı ortam oluşan alanlarda kullanılması gereken ekipmanları ve uygulanması gereken çalışma prosedürlerini ve güvenlik önlemlerinin tespit edilmesidir.
ATEX, Türkçesi Patlayıcı Atmosfer olan “ATmosphéres EXplosives” kısaltması olarak kullanılan kelimedir. ATEX’in amacı, Patlayıcı ortam oluşan alanlarda kullanılması gereken ekipmanları ve uygulanması gereken çalışma prosedürlerini ve güvenlik önlemlerinin tespit edilmesini sağlamaktır.
AB ATEX DİREKTİFLERİ
94/9/EC
- Potansiyel patlayıcı ortamlarda kullanılacak ekipman ve güvenlik sistemlerini belirler.
- Aynı zamanda ATEX 100a olarak da bilinir
99/92/EC
- Patlayıcı ortamlarda risk altında olan işyerlerinde çalışanların sağlığının korunması için gerekli asgari tedbirlerini belirler. “Zone” – “Bölge” tanımı ilk defa bu yönergede genel olarak yapılmıştır.
- Aynı zamanda ATEX 137 olarak da bilinir.
TÜRKİYE’DE YASAL MEVZUAT
PATLAMADAN KORUNMA DÖKÜMANI (PKD) HAZIRLANMASI
Patlama ve Parlama olayının çıkma ihtimali olan tüm alanlarda Patlamadan Korunma Dökümanı hazırlanmalıdır.
Patlamadan korunma dokümanı, işin başlamasından önce hazırlanır ve işyerinde, iş ekipmanında veya iş organizasyonunda önemli değişiklik, genişleme veya tadilat yapıldığı hallerde yeniden gözden geçirilerek güncellenir.
İşveren Patlayıcı Ortam oluşması ihtimali olan yerleri sınıflandırır (Madde 9 ve Ek 1) ve bu bölgelerde asgari güvenlik gerekliliklerinin uygulanmasını sağlar. Sınıflarındırma, ATEX Direktifinde yer alan Bölgelere ayrılarak belirlenir. Bölgelerin belirlenmesinde ise, ortamda var olan gaz ve toz bulutunun oluşturduğu hesaplamalar yapılır ve riskler değerlendirilir.
Patlamadan Korunma Dökümanı Bölge Sınıfları
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süreli ya da sık sık oluştuğu yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana gelme ihtimali olan yerler.
Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı olduğu yerler.
Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.
Bölge 21
Normal çalışma şartlarında, havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.
Bölge 22
Normal çalışma şartlarında, havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu yerler.
Ek 3 – ATEX Ekipman Kategorileri
- Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
- Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
- Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman.
Patlamadan Korunma İlkeleri
1) Patlayıcı ortam oluşmasını önlemek,
2) Yapılan işlemlerin doğası gereği patlayıcı ortam oluşmasının önlenmesi mümkün değilse patlayıcı ortamın tutuşmasını önlemek,
3) Çalışanların sağlık ve güvenliklerini sağlayacak şekilde patlamanın zararlı etkilerini azaltacak önlemleri almak.
Risk Değerlendirmesinde Dikkate Alınacak Hususlar
a) Patlayıcı ortam oluşma ihtimali ve bu ortamın kalıcılığı,
b) Statik elektrik de dâhil tutuşturucu kaynakların bulunma, aktif ve etkili hale gelme ihtimalleri,
c) İşyerinde bulunan tesis, kullanılan maddeler, prosesler ile bunların muhtemel karşılıklı etkileşimleri,
ç) Olabilecek patlama etkisinin büyüklüğü
Patlamadan Korunma Dökümanı - Asgari Önlemler ve Ekipman Özellikleri
- İşveren, patlayıcı ortam oluşabilen yerlerde çalışanlara, patlamadan korunma konusunda yeterli ve uygun eğitimi sağlar.
- Patlamadan Korunma Dokümanında gerekli görülmesi halinde; Tehlikeli yerlerdeki çalışma, işveren tarafından düzenlenen yazılı talimatlara uygun yapılır.
- Eğer patlayıcı ortam birkaç çeşit parlayıcı ve/veya yanıcı gazlar, buharlar, sisler veya tozlardan oluşuyorsa, alınacak koruyucu önlem en yüksek riske uygun olur.
- Özellikle, çalışanların ve çalışma ortamının statik elektrik taşıyıcısı veya üreticisi olabileceği durumlarda, bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinde belirtilen tutuşturma tehlikesinin önlenmesinde, statik elektrik boşalmaları da dikkate alınır. Patlayıcı ortamı tutuşturabilen statik elektrik oluşumunu önlemek için çalışanlara uygun malzemeden yapılmış kişisel koruyucu sağlanır.
Tesis ve Ekipmanlar ile ilgili alınması gereken tedbirler
- Tesis, ekipman, koruyucu sistemler ve bunlarla bağlantılı cihazların patlayıcı ortamda güvenle kullanılabileceğinin, Patlamadan Korunma Dokümanında belirtilmesi halinde bunlar hizmete sokulabilir. Bu kural 30/12/2006 tarihli ve 26392 sayılı Resmî Gazete’nin 4 üncü mükerrerinde yayımlanan Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemlerle İlgili Yönetmeliğe (94/9/AT) göre ekipman veya koruyucu sistem sayılmayan ancak tesiste yerleştirildikleri yerlerde kendileri bir tutuşturma tehlikesi oluşturan iş ekipmanları ve bağlantı elemanları için de geçerlidir. Bağlantı elemanlarında herhangi bir karışıklığa meydan vermemek için gerekli önlem alınır.
- Patlama riskini en aza indirmek ve olası bir patlamada, patlamayı kontrol altına almak, işyerine ve iş ekipmanlarına yayılmasını en aza indirebilmek için; işyerleri, iş ekipmanları ve bunlarla bağlantılı tüm cihazların tasarımı, inşası, montajı ve yerleştirilmesi, bakım, onarım ve işletilmesinde gerekli tüm önlemler alınır. Her bakım ve onarım sonrasında tesisin, ekipmanların veya koruyucu sistemlerin Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemlerle İlgili Yönetmeliğe (94/9/AT) uygunluğunun devam edip etmediği, bağlantılarının ve montajlarının durumu kontrol edilir. İşyerlerinde patlamanın fiziksel tesirlerinden çalışanların etkilenme riskini en aza indirmek için uygun önlemler alınır.
Patlayıcı Ortamlarda Uyarı İşareti
Patlayıcı ortam oluşabilecek yerler için uyarı işareti; üçgen şeklinde, siyah kenarlı, sarı zemin üzerine siyah yazılı ve sarı zeminin işaret alanının en az %50’ si olacak şekilde aşağıda belirtilen şekil ve renklerde olur.
Patlayıcı Ortamlarda Kullanılan Cihazların (Exproof) Etiketleri
Patlamadan Korunma Dökümanı için hemen teklif alın. Doğru bilgiye ulaşmak elinizde.
