6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na göre her işyeri, tehlike sınıfına uygun nitelikte iş güvenliği uzmanı görevlendirmek zorundadır. Bu nitelik, “A, B ve C sınıfı” şeklinde belirlenen belge seviyeleri ile tanımlanır. İşyerinin tehlike sınıfı arttıkça, daha yüksek sınıfta bir İSG uzmanı görevlendirilmesi zorunlu hale gelir.
Bu yazıda A-B-C sınıfı İSG uzmanlarının ne anlama geldiği, aralarındaki farklar, yasal ve teknik arka plan, uzman olma süreci, görev alanları ve uygulamadaki yeri ayrıntılı biçimde ele alınacaktır.
A-B-C Sınıfı İSG Uzmanı Nedir?
A, B ve C sınıfı İSG uzmanları, işyerlerinin tehlike sınıfına göre farklı yetki düzeylerinde çalışabilen, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş profesyonellerdir. Bu sınıflandırma, iş güvenliği uzmanlarının görev yapabileceği işyerlerini belirlemek amacıyla yapılmıştır.
C sınıfı İSG uzmanı yalnızca az tehlikeli işyerlerinde çalışabilir.
B sınıfı İSG uzmanı, az tehlikeli ve tehlikeli işyerlerinde görev alabilir.
A sınıfı İSG uzmanı ise tüm işyerlerinde, yani az tehlikeli, tehlikeli ve çok tehlikeli sınıflarda görev yapabilir.
Bu sınıflandırma, 6331 Sayılı Kanun’un 8. maddesi ve bağlı olarak çıkarılan İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği çerçevesinde düzenlenmiştir. Ayrıca sınav, belge alma ve sınıf yükseltme süreçleri de bu yönetmelik ile belirlenmiştir.
A-B-C Sınıfı İSG Uzmanlığının Hukuki ve Teknik Arka Planı
Türkiye’de iş güvenliği uzmanlığı uygulamaları, 2012 yılında yürürlüğe giren 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile sistematik bir çerçeveye oturtulmuştur. Bu kanun kapsamında her işveren, işyerinin tehlike sınıfına ve çalışan sayısına göre yetkin bir İSG uzmanı görevlendirmekle yükümlüdür.
İSG uzmanları, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB) tarafından yetkilendirilen eğitim kurumlarında eğitim aldıktan sonra, ÖSYM aracılığıyla yapılan merkezi sınavı başarıyla geçerek C sınıfı belge alabilirler. Daha sonra deneyim ve ek sınavlar sonucunda B ve A sınıfına geçiş mümkündür.
İş güvenliği uzmanlığı mesleği aynı zamanda ISO 45001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi ile de uyumludur. Çünkü bu sistemin temelini oluşturan risk temelli yaklaşım, sahada çalışan uzmanların analiz ve denetim faaliyetleriyle hayata geçmektedir.
A-B-C Sınıfı Uzmanlık Belgesi Nasıl Alınır?
C sınıfı belge almak için:
Mühendislik, mimarlık, teknik öğretmenlik veya fen/fen-edebiyat fakültelerinin fizik, kimya, biyoloji bölümlerinden mezun olmak gerekir.
ÇSGB tarafından yetkilendirilmiş kurumlardan en az 220 saatlik eğitim alınır.
ÖSYM tarafından yapılan İSG Uzmanlığı Sınavında 70 puan ve üzeri başarı sağlanmalıdır.
B sınıfına geçiş:
C sınıfı belge sahibi olarak en az 3 yıl az tehlikeli işyerlerinde çalışmış olmak gerekir.
B sınıfı eğitimine katılmak ve yeniden sınava girmek zorunludur.
A sınıfına geçiş:
B sınıfı belge sahibi olarak en az 4 yıl tehlikeli işyerlerinde görev yapmış olmak şarttır.
A sınıfı eğitimine katılmak ve sınavda başarılı olmak gerekir.
Bu sınıflandırma yalnızca yetkinlik alanlarını tanımlamaz, aynı zamanda sahadaki sorumluluk düzeylerini de etkiler. Örneğin çok tehlikeli bir maden işletmesinde yalnızca A sınıfı uzman görev yapabilir.
İSG Uygulamalarında A-B-C Sınıfı Uzmanların Rolü
İş sağlığı ve güvenliği alanında görev yapan uzmanların temel sorumlulukları aynı olmakla birlikte, görev alabilecekleri işyerlerinin tehlike düzeyine göre teknik bilgi, deneyim ve karar alma yetkinliği farklılaşır. A sınıfı uzmanlar genellikle yüksek riskli projelerde, karmaşık süreçlerde ve çok sayıda çalışanı olan sanayi kuruluşlarında görev alır.
Uzmanların genel görevleri:
İşyerinde risk değerlendirmesi çalışmalarını yürütmek
Tehlikeleri belirleyip, alınması gereken önlemleri raporlamak
İş kazası ve ramak kala olayları incelemek
İSG eğitimlerini planlamak ve vermek
Acil durum planlarını hazırlamak
İşyeri ortam ölçümleri, teknik kontroller gibi süreçleri koordine etmek
Protokol defteri aracılığıyla işverene önerilerde bulunmak
Bu görevler, 6331 Sayılı Kanun’un 8. maddesine ve İşyeri Hekimi ve İş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki ve Sorumlulukları Hakkında Yönetmelik’e göre yürütülmektedir. OSGB bünyesinde çalışan uzmanlar da bu görevleri sahada yerine getirir.
A-B-C Sınıfı İSG Uzmanlığı Hakkında Sık Sorulan Sorular (SSS)
1. C sınıfı uzman çok tehlikeli işyerinde çalışabilir mi?
Hayır. C sınıfı uzmanlar sadece az tehlikeli işyerlerinde görev alabilir. Çok tehlikeli işyerlerinde sadece A sınıfı uzmanlar görevlendirilebilir.
2. B sınıfı belgeyi kaç yılda A sınıfına yükseltebilirim?
B sınıfı belge ile tehlikeli işyerlerinde en az 4 yıl fiilen çalışmak ve ardından A sınıfı eğitimi alarak sınavı geçmek gerekir.
3. OSGB’de görev yapan uzmanların sınıfı nasıl belirlenir?
OSGB’de çalışan her uzman, belge sınıfına göre sadece belirli tehlike sınıfındaki işyerlerine hizmet verebilir. OSGB’ler hizmet planlamasını bu sınıflara göre yapmak zorundadır.
4. Belge süresi var mı, uzmanlık belgesi yenileniyor mu?
Evet. İSG uzmanlık belgeleri beş yılda bir yenilenir. Yenileme için belirli süre eğitim almak ve yeniden sınava girmek gerekebilir.
5. Belge sınıfını yükseltmeden aynı işyerinde çalışmaya devam edebilir miyim?
Eğer işyeri tehlike sınıfı ile belge sınıfı uyumsuzsa, çalışmaya devam etmek yasal değildir. Belge sınıfına uygun işyerinde görev almak zorunludur.
6. Tehlike sınıfı değişirse uzman değişmeli mi?
Evet. İşyerinin tehlike sınıfı değişip mevcut uzmanın yetki düzeyinin dışına çıkarsa, daha yüksek sınıf uzman görevlendirilmelidir.
7. A sınıfı uzman, az tehlikeli işyerinde görev yapabilir mi?
Evet. A sınıfı uzmanlar tüm tehlike sınıflarında görev yapabilir. Alt sınıf görev alanlarını da kapsar.
A-B-C sınıfı İSG uzmanı nedir sorusunun yanıtı, yalnızca bir belge sınıflandırması değil; işyerinin güvenliğini doğrudan etkileyen bir yeterlilik sistemidir. İşverenin, işyerinin faaliyet alanına uygun belgeye sahip bir uzman görevlendirmesi hem yasal bir zorunluluk hem de etik bir sorumluluktur.
Tehlike sınıfı arttıkça, uzmanlardan beklenen teknik bilgi ve saha deneyimi de yükselir. Bu nedenle uzmanlık sınıfları, yalnızca sınav başarısı değil, mesleki deneyimin de bir yansımasıdır. 6331 Sayılı Kanun, bu sistemle hem hizmet kalitesini hem de çalışan güvenliğini artırmayı hedeflemektedir.
