İş Kazası Nedir?

Bir olay olur, saniyeler içinde karar verirsiniz, dakikalar içinde kayıtlar tutulur, günler içinde kök nedenler masaya yatırılır. İş kazası, yalnızca acil müdahale gerektiren bir olay değil, kurumun süreç olgunluğunu ve paydaş güvenini doğrudan etkileyen bir yönetim sınavıdır. Türkiye’de tanım nettir, 5510 sayılı Kanuna göre iş kazası, Kanunda sayılan hallerden birinde meydana gelen ve sigortalıyı bedenen ya da ruhen engelli hale getiren olaydır. Bu çerçeve, işverenin kolluğa derhal, SGK’ya ise en geç üç iş günü içinde bildirim yükümlülüğünü de içerir.

İçindekiler

İş kazası nedir, hangi haller iş kazası sayılır?

Pratikte, dört örnek kritik referans oluşturur: işyerinde bulunma sırasında olan olaylar, işveren tarafından yürütülen işle bağlantılı olaylar, görevle işyeri dışına gönderildiği zaman dilimindeki olaylar ve işverence sağlanan taşıtla işin yapıldığı yere gidiş geliş sırasında olan olaylar. Emziren çalışanların süt izni süreleri de Kanunda özel olarak sayılmıştır. Bu kapsam, işyerinde ya da işyeri dışında, işle bağlantı kurulduğu ölçüde oldukça geniş bir koruma sağlar. SGK’nın güncel bilgilendirmeleri, hem tanımı hem de bildirim kanallarını açıkça özetler.

Uluslararası düzeyde ILO, iş kazasını işin yürütümüyle bağlantılı, beklenmedik ve planlanmamış bir olay olarak tanımlar. Bu tanım, şiddet eylemleri dahil çeşitli olay tiplerini kapsar ve sonucu yaralanma, hastalık ya da ölüm olabilir. Tanımın ortak paydası, “işle bağlantı” ve kişisel zarar bileşenidir.

Neden kritiktir, neyi değiştirir?

Bir iş kazası, yalnızca “olay” değildir, süreçlerinizin dayanıklılığına verilen bir uyarıdır. Hangi bariyerin yetersiz kaldığını, hangi talimatın sahada karşılık bulmadığını, hangi bakım aralığının kaçtığını gösterir. İyi yönetilen bir vaka, hızlı ilk yardım ve güvenli durdurma, net kayıtlar ve sahici bir kök neden analizi ile benzer olayların tekrarını önler. OSHA’nın rehberleri, olay araştırmasını semptomlara değil kök nedenlere yöneltmenin önleyici etkisini özellikle vurgular.

Bildirim, kayıt ve yasal zaman çizelgesi

Kazayı takip eden adımlar net ve zaman duyarlıdır. Olay, yetkili kolluk kuvvetlerine derhal, Kuruma ise en geç kazadan sonraki üç iş günü içinde bildirilmelidir. Olay işverenin kontrolü dışındaki bir yerde gerçekleşmişse üç iş günü, kazanın öğrenildiği tarihten itibaren işlemeye başlar. 4/b kapsamındakiler için bildirim, bir ayı geçmemek üzere kişinin kendisi tarafından yapılır. Bu kurallar, hem hukuki sonuçlar hem de veriye dayalı önleme politikaları için ana zemindir.

Olaydan öğrenmeye, iyi uygulamanın yapı taşları

Olay anı yönetimi, can güvenliği, ilkyardım, alanın emniyete alınması ve ikincil kazaların önlenmesi.
Delil ve kayıt seti, fotoğraf, video, ekipman durumu, bakım ve eğitim kayıtları, tanık ifadeleri, vardiya listeleri.
Teknik inceleme, ekipman bütünlüğü, koruyucular, kilitleme etiketleme uygulamaları, proses parametreleri.
İnsan faktörü ve organizasyonel etkenler, yorgunluk, iş yükü, vardiya düzeni, talimatların anlaşılırlığı, iş tasarımı.
Kök neden analizi, sadece “kim hata yaptı” değil, “sistemin hangi bariyerleri eksik ya da zayıf” sorusuna odaklanır. Bu yaklaşım, kalıcı düzeltici faaliyet üretir.

Sık karıştırılan kavramlar, çizgiyi nerede çekelim

İş kazası ile meslek hastalığı ayrımı: İlki ani ve beklenmedik bir olaydır, ikincisi kümülatif maruziyetlerin sonucudur. Bu ayrım, kanıt seti ve sağlık gözetimi yaklaşımını değiştirir. ILO metodolojisi her iki kavramı ayrı tanımlar.
Ramak kala ile olay: Zarar oluşmamış olsa da, ramak kala aynı kök nedenlerin habercisidir. Kayıt altına alındığında bir sonraki gerçek kazayı engelleme şansı artar.
Hukuki tanım ile yönetim sistemi dili: SGK tanımı ve süreleri uyum için taban gerekliliktir, fakat ISO 45001 gibi sistemler, kök neden odaklı iyileştirme, çalışan katılımı ve tedarikçi süreçleriyle kapsamı genişletir.

(Teknik derinleşme) Olay araştırmasında pratik bir akış

Olay sahasını güvenceye alın, ikincil riskleri bertaraf edin, ilk yardım ve acil müdahaleyi tamamlayın.
Kanıtları belgeleyin, fotoğraf ve numaralandırılmış bulgular, ekipman konumu ve kontrol paneli değerleri.
Gerçekleri netleştirin, kim, neyi, nerede, ne zaman, hangi koşullarda yaptı.
Nedenleri katmanlayın, doğrudan nedenler, temel nedenler, sistemik nedenler. OSHA’nın kılavuzları bu hiyerarşi ile çalışır.
Düzeltici/önleyici faaliyetler, mühendislik ve idari kontroller, eğitim, bakım aralığı revizyonu, iş tasarımı değişiklikleri.
Etkinliği doğrulayın, KPI ve saha doğrulamasıyla tedbirlerin çalıştığını kanıtlayın.

Operasyonel etkiler, maliyet ve karar kriterleri

Zaman etkisi, kayıp iş günü, hat duruşu, fazla mesai, yeniden işleme.
Doğrudan maliyetler, tıbbi giderler, tazmin, ekipman onarım, atık bertarafı.
Dolaylı maliyetler, kalite kaybı, teslimat gecikmeleri ve itibar.
Karar kriterleri, yüksek enerjili risklerin bariyer tasarımı, bakım aralıklarının optimizasyonu, çalışma izinleri ve yüklenici kontrolünün sıkılaştırılması. İyi bir olay araştırması, yatırımın nereye gitmesi gerektiğini veriyle gösterir.

Kim, ne zaman, nasıl raporlar?

İşverenler için kural açıktır, kolluğa derhal, SGK’ya üç iş günü içinde bildirirsiniz, olay işveren kontrolü dışındaysa süre öğrenme tarihinden başlar. 4/b kapsamındaki bağımsız çalışanlar ve muhtarlar, bildirimlerini bir ayı geçmemek üzere, engel kalktıktan sonra üç iş günü içinde kendileri yapmakla yükümlüdür. Bu ayrımlar, kurumsal prosedür ve eğitimlerinize satır satır yansıtılmalıdır.

Örnek senaryolar

Servis aracı ile kaza: İşverence sağlanan taşıtla işe gidiş gelişte yaşanan trafik kazası, şartları sağlıyorsa iş kazası kapsamına girer. Bildirim akışını derhal başlatın, rota ve servis listeleri gibi kanıtları dosyaya ekleyin.
Saha dışı görev: Çalışan, tedarikçiye yapılan görevli ziyarette yaralanırsa, “görev nedeniyle dışarıda geçen zaman” kapsamında değerlendirilir, maruz kalınan etkinin işle bağlantısı kurulmalıdır.
Ramak kala olay: Yük düşmek üzereyken son anda durduruldu. Fiziksel zarar yoktur, ancak askı aparatının periyodik kontrol kayıtları ve operatör eğitimleri revize edilmelidir. Bu kayıt, bir sonraki olayı önler.

Eğitim, iletişim ve kültür

Eğitim yalnızca saat tamamlamaya indirgenmemeli. İlk 5 dakika, tehlike tanıma, durdurma ve bildirim davranışları üzerine kısa ama sık pratikler etkili olur. Çalışan katılımı, tehlike bildirimi ve sahada öneri sistemi ile canlı tutulmalı, “hata değil fırsat” yaklaşımıyla ramak kala kayıtları teşvik edilmelidir. Bu kültür, kaza sıklığını ve şiddetini düşürür, aynı zamanda denetimlerde güçlü kanıt üretir.

Bugün hangi soruları sormalısınız

Bugün sahaya baktığınızda, yüksek enerjili risklerde hangi fiziksel bariyerleriniz gerçekten çalışıyor, olay ve ramak kala kayıtlarını kök neden seviyesinde okuyabiliyor musunuz, bildirim ve soruşturma akışınız üç iş günü kuralı dahil net mi, yüklenici faaliyetlerini bu standarda nasıl dahil ediyorsunuz. Bu sorulara vereceğiniz net yanıtlar, iş kazasını tekil bir olay olmaktan çıkarır, sürdürülebilir bir İSG sistemi kurmanıza yardım eder. Tanım, bildirim ve kök neden analizi üçlüsü aynı dosyada buluştuğunda, “bir daha olmasın” hedefi yönetilebilir hale gelir.

Sık Sorulan Sorular

İş sağlığı ve güvenliği uzmanı iş kazası olduğunda ne yapmalıdır?

İş kazası sonrası hemen ilk yardım yapılmalı, sağlık kuruluşuna bilgi verilmeli ve gerekirse kolluk kuvvetleri haberdar edilmelidir.
Hastaneye gönderilen çalışan, iş kazası olduğunu bildirdikten sonra, iş güvenliği uzmanı tarafından iş kazası tutanağı tutulmalıdır.
İşletmenin insan kaynakları departmanı durumu en geç 3 iş günü içinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) bildirmelidir.
Eğer çalışan uzun süreli iş göremezlik durumu yaşarsa, işe döndüğünde işe dönüş eğitimi alarak işe başlamalıdır.

Bir iş kazası nereye bildirilir?

İş kazaları, e-Devlet üzerinden “iş kazası ve meslek hastalığı e-bildirimi” yoluyla veya SGK’nın web sitesi üzerinden “iş kazası, meslek hastalığı e-bildirimi (işveren bildirimi)” kısmından bildirilmektedir.

İş kazasının en geç bildirim süresi nedir?

İş kazası bildirim süresi, iş kazasının gerçekleştiği tarihten itibaren en geç 3 gün içerisinde SGK’ya bildirilmelidir.

Bir iş kazasının bildirmeme veya geç bildirme cezası nedir?

İş kazası bildirmeme cezası her yıl değişmekle birlikte 2023 yılı içerisinde minimum 15.529 TL olarak belirlenmiştir.

İş kazası hangi kanun kapsamında incelenmektedir?

İş kazası, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında tanımlanarak, bu kanun çerçevesinde incelenmektedir.

İş kazası geçiren işçinin hakları nelerdir?

İş kazası geçiren işçi, iş göremezlik durumunda SGK tarafından şu haklara sahiptir:

Geçici iş göremezlik ödeneği,
Sürekli iş göremezlik geliri bağlanması,
İş kazası sonucu ölen sigortalının hak sahiplerine gelir bağlanması,
Gelir bağlanmış olan çocuklarına evlenme ödeneği verilmesi.

Ayrıca, işverenin kusurlu bulunduğu durumlarda, işçiye maddi ve manevi tazminat hakkı doğabilir.

İş kazası raporuyla normal rapor arasındaki fark nedir?

SGK, iş kazası ve meslek hastalığı sebebiyle alınan raporlarda, prim günü şartı aranmadan tüm rapor süresi için ödeme yaparken, normal raporun ilk 2 günü için ödeme yapmaz.

İş kazalarında hangi mahkeme yetkilidir?

İş kazaları durumunda, işveren ve çalışan arasında veya işveren ve kamu arasında oluşan anlaşmazlıklar için işverenin bulunduğu yerdeki İş Mahkemeleri yetkilidir.

İş kazası davası açma süresi nedir?

İş kazası sonrası meydana gelen hukuki anlaşmazlıklarda dava açma süresi, Türk Borçlar Kanunu (TBK) 146. maddesi gereği 10 yıldır.

İş kazası davası kime karşı açılır?

İş kazası nedeniyle açılacak davalar, işçi tarafından kusurlu bulunduğu düşünülen işverene veya üçüncü bir şahsa karşı açılabilir. Aynı zamanda kamu davası gereği devlet tarafından da işverene dava açılabilmektedir.

İş kazası rapor parası nasıl hesaplanır?

İş kazası sonucu iş göremezlik raporu alan çalışan, yatarak tedavi edilecek ise günlük kazancın yarısı, ayakta tedavi edilecek ise günlük kazancın 3’te 2’ si olarak SGK tarafından ödenmektedir. Geçici iş göremezlik ödeneği alacak çalışanın ise, raporun alındığı tarihten önceki son 12 aydaki son 3 aylık prime esas kazanç toplamının, yine son 3 ayın prim ödeme günü sayısına bölünmesiyle hesaplanır.

Eğer bilezik arıyorsanız. Vücudu saranlardan yapılandırılmışlara, https://www.swisswatch.is/product-category/richard-mille/rm-018/ manşetlerden zincir ve manşetlere kadar her görünüme uygun bir şey var.

İş kazasından dolayı işverene uygulanan yaptırımlar nelerdir?

İş kazasından sonra işverenin uygunsuz şartları varsa ve gerekli önlemleri almadıysa, idari para cezaları ve hukuki sorumluluklarla karşı karşıya kalabilir.

Sigortasız çalışan bir işçi iş kazası geçirdiğinde ne yapılır?

Sigortasız işçi çalıştıran işveren, asgari ücretin brütten hesaba katılarak 38 katı kadar tazminat ödeyecektir. Ayrıca iş kazası geçiren sigortasız çalışanın tazminatı ve kazadan doğabilecek her türlü zararı işveren tarafından karşılanacaktır.

Çalışma izni olmayan işçinin iş kazası geçirmesi durumunda ne yapılır?

Çalışma izni olmayan işçi çalıştıran işveren, her bir izni olmayan işçi için 35.816 Tl ceza ödemekle yükümlüdür. Ayrıca iş kazası geçiren çalışma izni olmayan işçinin tazminatı ve kazadan doğabilecek her türlü zararı işveren tarafından karşılanacaktır.

İş kazası sonrası işe dönüş eğitimi nedir?

İşyerinde iş kazası sonucu belirli bir süre işten uzak kalan işçi, işe geri döndüğünde en az 2 saat olmak üzere işe dönüş eğitimi almak zorundadır.

İş kazası ve meslek hastalığı sigortası nedir?

İş kazası ve meslek hastalığı sigortası, çalışanların iş kazası veya meslek hastalığı durumunda karşılaşacakları sağlık giderleri ve gelir kaybını karşılamak için SGK tarafından yürütülen bir sigorta türüdür.