Türkiye’de 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile birlikte tüm çalışanlara verilecek İSG eğitimleri yasal bir zorunluluk haline gelmiş, eğitimlerin kapsamı, süreleri, kimler tarafından verileceği ve hangi sıklıkla tekrarlanacağı detaylı biçimde tanımlanmıştır.

Bu yazıda zorunlu İSG eğitimlerinin tanımı, yasal dayanakları, iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemlerindeki yeri, uygulama süreçleri, süreleri, eğitim veren kişilerin niteliği ve işverenler açısından dikkat edilmesi gereken noktalar ayrıntılı biçimde incelenecektir.

Zorunlu İSG Eğitimleri Nedir?

Zorunlu İSG eğitimleri, işyerinde çalışanlara yönelik olarak iş sağlığı ve güvenliği konusunda verilmesi gereken ve 6331 Sayılı Kanun kapsamında yasal zorunluluk arz eden eğitim faaliyetleridir. Bu eğitimler, çalışanların karşılaşabilecekleri mesleki riskler, alınması gereken önlemler, güvenli çalışma yöntemleri ve acil durum uygulamaları hakkında bilgi sahibi olmalarını amaçlar.

İSG eğitimlerinin temel amacı, çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak, iş kazaları ve meslek hastalıklarını önlemek ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturmaktır. Eğitimler yalnızca yeni işe girenler için değil, iş değişikliği, görev değişikliği, ekipman değişimi gibi durumlarda da tekrarlanmak zorundadır.

Yasal ve Teknik Arka Plan

Zorunlu İSG eğitimlerinin yasal dayanağı, 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 17. maddesi ile birlikte yayımlanan **“Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik”**tir. Bu yönetmelik, işverenlerin eğitim yükümlülüğünü, eğitim konularını, sürelerini ve eğitici niteliklerini detaylandırmıştır.

İşveren, çalışanların eğitimlerini planlamak, gerçekleştirmek ve belgelendirmekle yükümlüdür. Aksi durumda Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yapılan denetimlerde işverene idari para cezası uygulanır.

Ayrıca ISO 45001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi standardı kapsamında da çalışanların eğitilmesi, bilinç düzeyinin artırılması ve yetkinliklerinin sürekli geliştirilmesi zorunlu kriterler arasındadır. Eğitim, etkin bir İSG yönetim sisteminin ayrılmaz parçasıdır.

Zorunlu İSG Eğitimlerinin OHS Kapsamındaki Önemi

İSG eğitimleri, sadece yasal bir zorunluluğun yerine getirilmesi değil, aynı zamanda işyerinde proaktif bir güvenlik kültürü oluşturmanın temel yoludur. Eğitim almayan ya da bilgisiz çalışanlar, tehlikeleri fark edemez, uygunsuz davranışları sürdürür ve kaza riskini artırır.

Zorunlu İSG eğitimlerinin sağladığı başlıca katkılar:

• Çalışanların karşılaştığı riskleri tanımasını sağlar

• Güvenli davranış kalıplarını geliştirir

• İş kazalarının ve meslek hastalıklarının önlenmesine katkıda bulunur

• Yasal denetimlerde uygunluk belgesi olarak kullanılır

• İSG performans göstergelerinde iyileşme sağlar

SGK’ya bildirilen iş kazası istatistikleri incelendiğinde, eğitimsiz çalışanların karıştığı kazaların daha yaygın olduğu görülmektedir. Bu da eğitimin önleyici rolünü açıkça ortaya koyar.

Zorunlu İSG Eğitim Süreleri ve Tekrar Aralıkları

Eğitim süreleri, işyerinin tehlike sınıfına göre belirlenmiştir. Süreler asgari olup, işyerinin risk yapısına göre artırılabilir.

Ayrıca aşağıdaki durumlarda da eğitimler tekrarlanmalıdır:

• İşe girişlerde

• İş değişikliği, görev değişikliği durumlarında

• Yeni teknoloji ya da ekipman kullanımı halinde

• Kaza sonrası güvenlik zafiyeti tespit edildiğinde

Bu eğitimlerin tamamı çalışma saatleri içinde yapılmalı ve ücret kesintisi yapılmaksızın gerçekleştirilmelidir.

Zorunlu İSG Eğitimlerinin Konuları

Eğitim konuları, hem genel hem de işyerine özel riskleri kapsayacak şekilde planlanmalıdır. Konuların seçimi, yapılan işin niteliğine ve çalışan grubunun özelliklerine göre yapılır.

Eğitim konularından bazıları şunlardır:

• Genel iş sağlığı ve güvenliği kuralları

• İş kazası ve meslek hastalığı kavramları

• Fiziksel, kimyasal, biyolojik risk etmenleri

• Kişisel koruyucu donanımların kullanımı

• Ekranlı araçlarla çalışma

• Elle kaldırma ve taşıma

• Yangın, patlama, acil durum ve tahliye prosedürleri

• İlkyardım bilgisi

• Ergonomi ve psikososyal risk faktörleri

• Ramak kala olay bildirimleri ve önemi

• Çalışan hak ve sorumlulukları

Her çalışan, görev tanımına uygun olacak şekilde bu konularda eğitilmelidir.

Zorunlu İSG Eğitimlerini Kimler Verebilir?

Eğitimi verecek kişilerin nitelikleri, ilgili yönetmelik kapsamında açıkça belirtilmiştir. Eğitimlerin yalnızca yetkin kişiler tarafından verilmesi zorunludur.

Eğitim verebilecek kişiler:

• İş güvenliği uzmanları

• İşyeri hekimleri

• İSG alanında pedagojik formasyon almış eğiticiler

• ÇSGB tarafından yetkilendirilmiş eğitim kurumlarının eğitmenleri

• Alanında uzman mühendis, teknik eleman veya akademisyenler (gerektiğinde)

Eğitimler OSGB aracılığıyla da planlanabilir, ancak her durumda eğitim veren kişinin belgeli ve yetkin olması zorunludur. Eğitimin sonunda katılımcılara sınav yapılabilir ve katılım belgesi düzenlenmelidir. Bu belgeler denetimlerde istenebilir.

Zorunlu İSG Eğitimleri Hakkında Sık Sorulan Sorular

1. Zorunlu İSG eğitimleri kimlere verilir?
İşyeri statüsü, pozisyonu ya da kıdemi ne olursa olsun tüm çalışanlara (taşeron işçileri dahil) eğitim verilmelidir.

2. İSG eğitimleri çalışma saatleri dışında verilebilir mi?
Hayır. Eğitimler çalışma saatleri içinde yapılmalı, çalışanın ücreti kesilmemelidir.

3. Eğitim almayan çalışan işbaşı yapabilir mi?
Hayır. Eğitim almayan çalışan işbaşı yaptıramaz. Bu durum işveren için ciddi yasal sorumluluk doğurur.

4. Eğitim belgeleri ne kadar süre saklanmalı?
En az 15 yıl süreyle saklanmalıdır. Kaza durumunda geçmiş eğitim kayıtları kritik öneme sahiptir.

5. Eğitimleri online vermek mümkün mü?
Yönetmelikte bu açıkça belirtilmemiştir. Ancak özellikle pandemi döneminde online eğitimlerin kabul edilebilirliği artmıştır. Yine de karma (hibrit) sistem tavsiye edilir.

6. Eğitim süresi aynı gün içinde tamamlanmalı mı?
Hayır. Eğitimler parçalara bölünerek farklı günlerde verilebilir. Ancak toplam süre, ilgili sınıf için belirlenen asgari süreyi karşılamalıdır.

7. Eğitimi alan çalışan sınava girmeli midir?
Zorunlu değildir ancak eğitimin etkinliğini ölçmek açısından sınav yapılması önerilir. Sınav sonuçları kayıt altına alınmalıdır.

Sonuç: Zorunlu İSG Eğitimleri Nedir ve Neden Hayati Öneme Sahiptir?

Zorunlu İSG eğitimleri nedir? sorusunun cevabı, sadece yasal bir görev değil; çalışanların sağlığını, işyerinin sürekliliğini ve güvenlik kültürünü korumaya yönelik önleyici bir araçtır. Eğitim almayan bir çalışanın tehlikeli davranışlarda bulunması kaçınılmaz hale gelir ve bu da iş kazası riskini artırır.

İşverenin, çalışanlarına tehlike sınıfına uygun süre ve içerikte eğitim vermesi, bu süreci belgelendirmesi ve eğitimlerin etkinliğini izlemesi yasal yükümlülüktür. Ayrıca eğitim süreçleri, ISO 45001 gibi uluslararası İSG yönetim sistemlerinin etkin biçimde işletilmesi açısından da kritik rol oynar.